Zbudowane w czasach, gdy Egipt był jedną z najbogatszych i najpotężniejszych cywilizacji na świecie, piramidy – zwłaszcza Wielkie Piramidy w Gizie – są jednymi z najwspanialszych budowli stworzonych przez człowieka w historii. Ich masowa skala odzwierciedla wyjątkową rolę, jaką faraon, czyli król, odegrał w starożytnym społeczeństwie egipskim. Chociaż piramidy były budowane od początku Starego Królestwa do końca okresu ptolemicznego w czwartym wieku p.n.e., szczyt budowy piramidy rozpoczął się z późną trzecią dynastią i trwał do około szóstej (około 2325 roku p.n.e.). Ponad 4000 lat później piramidy egipskie nadal zachowują znaczną część swojej majestatyczności, dając wgląd w bogatą i chwalebną przeszłość kraju.
FARAON W SPOŁECZEŃSTWIE EGIPSKIM
Podczas trzeciej i czwartej dynastii Starego Królestwa Egipt cieszył się ogromnym dobrobytem i stabilnością gospodarczą. Królowie zajmowali wyjątkową pozycję w egipskim społeczeństwie. Gdzieś pomiędzy człowiekiem a boskością, uważano, że zostali wybrani przez bogów, aby służyć jako pośrednicy pomiędzy nimi a ludem na ziemi. Z tego powodu w interesie wszystkich było zachowanie majestatu króla w nienaruszonym stanie, nawet po jego śmierci, kiedy uważano go za Ozyrysa, boga zmarłych. Ten nowy faraon, z kolei, został Horus, sokół-bóg, który służył jako obrońca boga słońca.
Czy wiesz, że?
Piramidy gładkie, pochylone boki symbolizowały promienie słońca i zostały zaprojektowane, aby pomóc duszy króla wznieść się do nieba i dołączyć do bogów, zwłaszcza boga słońca.
Starożytni Egipcjanie wierzyli, że gdy król zmarł, część jego duszy pozostała z jego ciałem. Aby odpowiednio dbać o jego duszę, zwłoki zostały zmumifikowane, a wszystko, czego król potrzebowałby w życiu pozagrobowym, zostało wraz z nim pochowane, w tym złote naczynia, jedzenie, meble i inne ofiary. Piramidy te stały się przedmiotem kultu zmarłego króla, który miał trwać długo po jego śmierci. Ich bogactwa miały służyć nie tylko jemu, ale także pochowanym w jego pobliżu krewnym, urzędnikom i kapłanom.
WCZESNE PIRAMIDY
Od początku panowania dynastii (2950 r. p.n.e.) groby królewskie wyrzeźbiano w skale i przykrywano płaskimi, prostokątnymi strukturami znanymi jako „mastabas”, które były prekursorami piramid. Najstarsza znana piramida w Egipcie zbudowana została około 2630 roku p.n.e. w Saqqara, dla króla Djosera z trzeciej dynastii. Znana jako piramida stepowa, początkowo była tradycyjną mastabą, ale potem wyrosła na coś znacznie ambitniejszego. Jak głosi historia, architektem piramidy był Imhotep, kapłan i uzdrowiciel, który około 1400 lat później został wyświęcony patronem uczonych w Piśmie i lekarzy. Podczas prawie 20-letniego panowania Djosera budowniczowie piramidy zmontowali sześć stopniowanych warstw kamienia (w przeciwieństwie do cegły błotnej, jak większość wcześniejszych grobowców), które ostatecznie osiągnęły wysokość 62 metrów; była to najwyższa budowla w swoim czasie. Piramida Schodkowa otoczona była kompleksem dziedzińców, świątyń i sanktuariów, gdzie Djoser cieszyłby się swoim życiem pozagrobowym.
Po Djoserze piramida stopnia stała się normą dla królewskich pochówków, chociaż żaden z planowanych przez jego dynastycznych następców nie został ukończony (prawdopodobnie z powodu ich relatywnie krótkich rządów). Najwcześniejszym grobowcem zbudowanym jako piramida „prawdziwa” (gładko-boczna, nie stopniowana) była Czerwona Piramida w Dahshur, jedna z trzech struktur grzebalnych zbudowanych dla pierwszego króla czwartej dynastii, Sneferu (2613-2589 p.n.e.). Jej nazwa pochodzi od koloru bloków wapiennych użytych do zbudowania jej podstawy.
WIELKIE PIRAMIDY W GIZIE
Żadne piramidy nie są bardziej znane niż Wielkie Piramidy w Gizie, położone na płaskowyżu na zachodnim brzegu Nilu, na obrzeżach dzisiejszego Kairu. Najstarsza i największa z trzech piramid w Gizie, znana jako Wielka Piramida, jest jedyną zachowaną strukturą spośród siedmiu słynnych cudów starożytnego świata. Został zbudowany dla Khufu (po grecku Cheops), następcy Sneferu i drugiego z ośmiu królów czwartej dynastii. Chociaż Khufu panował przez 23 lata (2589-2566 p.n.e.), relatywnie niewiele wiadomo o jego panowaniu poza wielkością jego piramidy. Średnica boków piramidy wynosiła 230 metrów, zaś jej oryginalna wysokość wynosiła 147 metrów, co czyni ją największą piramidą na świecie. Trzy małe piramidy zbudowane dla królowych Khufu ustawione są obok Wielkiej Piramidy, a w pobliżu znajduje się grobowiec zawierający pusty sarkofag jego matki, Królowej Hetepheres. Podobnie jak inne piramidy, Khufu otoczone jest rzędami mastabas, gdzie pochowani byli krewni lub urzędnicy króla, aby mu towarzyszyć i wspierać w życiu pozagrobowym.
Piramida środkowa w Gizie zbudowana została dla syna Khufu Khafre’a (2558-2532 p.n.e.). Unikalną cechą zbudowaną wewnątrz kompleksu piramidy Khafre’a był Wielki Sfinks, posąg strażnika wyrzeźbiony w wapieniu z głową człowieka i ciałem lwa. Był to największy posąg w starożytnym świecie, mierzący 240 m długości i 66 m wysokości. W XVIII dynastii (ok. 1500 r. p.n.e.) Wielki Sfinks zaczął być czczony jako obraz miejscowej formy boga Horusa. Najdalej na południe wysunięta piramida na Gizie zbudowana została dla syna Khafre’a Menkaure (2532-2503 p.n.e.). Jest to najkrótsza z trzech piramid (218 metrów) i jest prekursorem mniejszych piramid, które zostałyby zbudowane podczas piątej i szóstej dynastii.
Około 2,3 miliona bloków kamiennych (średnio po 2,5 tony każdy) musiało zostać wyciętych, przetransportowanych i zmontowanych, aby zbudować Wielką Piramidę Khufu. Starożytny grecki historyk Herodotus napisał, że zbudowanie i wymagało pracy 100.000 ludzi zajęło 20 lat, ale późniejsze dowody archeologiczne sugerują, że siła robocza mogła w rzeczywistości wynosić około 20.000. Chociaż w niektórych popularnych wersjach historii piramidy były budowane przez niewolników lub obcokrajowców zmuszonych do pracy, szkielety wydobyte z tego obszaru pokazują, że robotnikami byli prawdopodobnie rodzimi egipscy robotnicy rolni, którzy pracowali nad piramidami w okresie roku, kiedy rzeka Nil zalewała znaczną część pobliskiego lądu.
KONIEC ERY PIRAMID
Piramidy nadal były budowane przez całą piątą i szóstą dynastię, ale ogólna jakość i skala ich budowy spadła w tym okresie, wraz z władzą i bogactwem królów. W późniejszych piramidach starego królestwa, począwszy od piramidy króla Unasa (2375-2345 p.n.e.), budowniczowie piramidy zaczęli wpisywać pisemne opisy wydarzeń za panowania króla na ścianach komory pochówku i reszty jej wnętrza. Znane jako teksty piramidalne, są to najwcześniejsze znaczące kompozycje religijne znane ze starożytnego Egiptu.
Ostatnim z budowniczych piramidy był Pepy II (2278-2184 p.n.e.), drugi król szóstej dynastii, który doszedł do władzy jako młody chłopiec i rządził przez 94 lata. Do czasu jego panowania, dobrobyt Starego Królestwa zmniejszał się, a faraon stracił część swojego quasi boskiego statusu, gdy rosła władza nie-rządowych urzędników administracyjnych. Piramida Pepy II, zbudowana w Saqqara i ukończona około 30 lat po jego panowaniu, była znacznie krótsza (172 stopy) niż inne stare królestwo. Wraz ze śmiercią Pepy’ego królestwo i silny rząd centralny praktycznie upadły, a Egipt wszedł w burzliwą fazę, znaną jako pierwszy okres pośredni. Później królowie, z XII dynastii, powrócili do budowy piramidy w tzw. fazie Królestwa Środkowego, ale nigdy nie była na taką skalę jak Wielkie Piramidy.
DZISIEJSZE PIRAMIDY
Złodzieje grobów i inni wandale, zarówno w czasach starożytnych, jak i współczesnych, usunęli większość ciał i przedmiotów pogrzebowych z piramid egipskich, a także splądrowali ich wnętrza. Wielkie piramidy, pozbawione większości gładkich białych wapiennych pokryć, nie osiągają już swoich pierwotnych wysokości, na przykład Khufu mierzy tylko 451 m wysokości. Niemniej jednak miliony ludzi nadal odwiedzają piramidy każdego roku, przyciągając ich wspaniałą okazałością i trwałym urokiem bogatej i chwalebnej przeszłości Egiptu.
